(ang. poster, franc. affiche, niem. Theaterzettel, wł. manifesto, ros. афиша)
Obwieszczenie teatralne w formie pisemnej, najczęściej drukowanej, dotyczące repertuaru (konkretnego wystawienia, realizacji teatralnej bądź spektakli w jakimś okresie). Druk jednostronny, raczej dużego formatu, o charakterze informacyjnym, propagandowym lub reklamowym, służący do umieszczania w stałych, publicznych miejscach (rozklejany, umieszczany w witrynach). Przekazuje informacje przy użyciu tekstu, unikając urozmaiceń artystycznych. Najpopularniejszy stał się afisz teatralny, który następnie stał się inspiracją do tworzenia plakatów.
Afisz wykonany jest głównie lub nawet w całości ze składu tekstu i nie zawiera skomplikowanych kompozycji literniczych, ani też rozbudowanych form graficznych. Jeśli tekstowi towarzyszy jakaś grafika, to spełnia ona funkcję drugorzędną, i najczęściej jest ograniczona do prostych form.
Ręcznie pisane obwieszczenia teatralne znane były już w starożytności. Afisze drukowane wchodziły w użycie w XVI (kraje niemieckojęzyczne) i XVII wieku (Francja, Anglia). Były to druki znacznie mniejsze od współczesnych. Służyły nie tylko do rozwieszania czy rozklejania, ale i do rozdawania, spełniały więc funkcję ulotki reklamowej bądź programu przedstawienia. Z czasem poszczególne teatry zaczęły dążyć do wytworzenia odróżnialnego stylu afiszy. [...]
W Polsce afisze używane były już w pierwszej ćwierci XVII wieku. Upowszechniły się w Rzeczypospolitej w latach sześćdziesiątych XVIII wieku w związku z działalnością teatrów publicznych. W XVIII i XIX wieku afisze drukowane były jako obwieszczenia o konkretnych wystawieniach. Oprócz nazwy teatru, informacji o tytule i autorze sztuki, zawierały najczęściej informacje o cenach biletów, datę wystawienia i godzinę rozpoczęcia spektaklu. Niekiedy afisze drukowano w dwóch językach.
Afisze prowadziły z publicznością dialog szczególny. I nie chodziło w nim tylko o informacje, ale o zaznaczenie wyjątkowego miejsca teatru w ówczesnym społeczeństwie. Teatr jest swoistym partnerem widowni – informuje, dziękuje, zaprasza, przeprasza, prosi o łaskawość, bawi, rozmawia z nią, opowiada, reklamuje poszczególne teksty, chwali się przewidywanymi atrakcjami, niekiedy streszcza sztuki, zapowiada inne występy lub koncerty, zwierza się z poniesionych kosztów - jest niczym żywy organizm na usługach publiczności1.
[1] Fragment nieopublikowanej jeszcze książki prof. Dobrochny Ratajczakowej Dzieje komedii polskiej.
Więcej o historii afisza → www.encyklopediateatru.pl
Afisze i plakaty związane z wydarzeniami w Teatrze Starym można obejrzeć → Archiwum
