Anastazy
TRAPSZO

Aktor, reżyser, dyrektor teatru (ur. 2 maja 1832 w Zamościu – zm. 11 lipca 1898 w Krakowie). Dwuktornie żonaty, stał się załozycielem jednej z najbardziej znanych rodzin aktorskich.

W 1854 wstąpił do warszawskiej Szkoły Dramatycznej; był uczniem Jana Tomasza Seweryna Jasińskiego. Debiutował we Lwowie 31 października 1856 jako Stanisław (Hrabia na Walorach); na sezon 1857/58 zaangażował się do zespołu Tomasza A. Chełchowskiego i Pawła Ratajewicza w Lublinie. 13 kwietnia 1858 debiutował w Warszawskich Teatrach Rządowych w roli Bernarda (Mauprat); zaangażowany do zespołu dramatu, pracował tu do 1866.

W 1861 i 1862 brał udział w konspiracji; w 1863 aresztowany, został zwolniony dzięki staraniom Alojzego Żółkowskiego i Wiktoryny Bakałowiczowej.

W 1864 opracował szczegółowy projekt założenia teatru ludowego, zatwierdzony w 1865 przez Radę Administracyjną pod przewodnictwem namiestnika Fiodora Berga. Wskutek nieporozumień między Bergiem i dyrektorem Komisji Spraw Wewnętrznych księciem Czerkaskim, projekt ten nie był jednak zrealizowany, podobnie jak i przygotowany przez Trapszę plan reorganizacji zespołów prowincjonalnych w zaborze rosyjskim; obejmował on m.in. współpracę dyrekcji w zakresie repertuaru i uzgadniania tras objazdu, poddanie zespołów pod opiekę Warszawskich Teatrów Rządowych, wprowadzenie nadzoru artystycznego i utworzenie w Lublinie szkoły dramatycznej dla teatrów prowincjonalnych. Czynny przez cały czas jako aktor, Trapszo dawał również lekcje deklamacji i gry aktorskiej. W 1865 wykładał deklamację w warszawskim Instytucie Muzycznym. Od 16 do 27 marca 1866 występował gościnnie w zespole Pawła Ratajewicza w Lublinie, a 14 maja tego roku w teatrze krakowskim w roli Cześnika (Zemsta) oraz w mono-dramacie Pan Stefan z Pokucia.

Od 21 czerwca do 16 września 1866 kierował w Lublinie zespołem, do którego należeli przede wszystkim jego uczniowie. Zaangażował też młodego Bolesława Leszczyńskiego, na gościnne występy zaprosił Irę Aldridge'a. W połowie września wyjechał z zespołem do Radomia, skąd wrócił 21 października do Lublina na sezon 1866/67.

W 1871 uzyskał pozwolenie na całospektaklowe przedstawienia w ogródkach warszawskich i grał do 1877. Poza letnimi sezonami w warszawskich teatrach ogródkowych zespół gościł w wielu, w Lublinie od września 1871 do 25 marca 1872, od 19 września 1872 do 7 kwietnia 1873, od 23 października 1875 – do 27 maja 1876, od 13 lipca 1878 do kwietnia 1879, od 1 maja do 18 września 1881.

W latach 1885–88 uczył w Warszawie deklamacji i „zasad pierwotnych sztuki dramatycznej”. W jesieni 1886 starał się o koncesję na polski teatr w Petersburgu, ale jej nie otrzymał. Od początku 1894 do końca życia był aktorem teatru krakowskiego; tu 29 października 1896 obchodził jubileusz czterdziestolecia pracy grając rolę Montricharda (Walka kobiet).

Ożywiony pragnieniem udoskonalenia teatrów prowincjonalnych, Trapszo po niepowodzeniu szerszej reformy usiłował we własnym zespole zrealizować swoje plany, zarówno podczas wędrówek po kraju, jak i w czasie występów w warszawskich teatrach ogródkowych. Szczególnie w pierwszych sezonach, zanim uległ naciskom złego gustu, prezentował Warszawie ambitny repertuar prześcigający nieraz teatry rządowe. Wyprzedzał je w inscenizacjach współczesnego repertuaru francuskiego i polskiego, próbował grać arcydzieła (Kupiec wenecki, Hamlet, Faust, Don Juan). Nie cofnął się nawet przed bojkotowanym wtedy w polskich teatrach dramatem rosyjskim i wystawił Małżeństwo Kreczyńskiego. Wprowadził stałe gaże dla swoich aktorów. Zamiłowany pedagog, kształcił młodzież. Z jego szkoły i spod jego opieki wyszło wielu znakomitych aktorów, m.in. Bolesław Leszczyński, Rozalia Morozowicz, Edmund Rygier, Jan Tatarkiewicz, Ludwik Solski, Józef Śliwicki, Maksymilian Węgrzyn, Władysław Roman, Helena Marcello, Adolfina Zimajer, Marceli, Stanisław, Irena i Tekla Trapszowie.

Według Józefa Kotarbińskiego był to „aktor bardzo lubiany w kołach młodzieży, pełen talentu, o pięknych warunkach i szlachetnej postawie, wyrazistej twarzy, giętkim basowym głosie”.

Po jego śmierci ogłoszono opracowany przez niego Podręcznik sztuki dramatycznej dla artystów i amatorów (Kraków 1899). W rękopisie natomiast pozostała jego Autobiografia.

Więcej szczegółów na stronie Encyklopedii Teatru Polskiego → Anastazy Trapszo

Wyszukaj

Wpisz poniżej wyszukiwaną frazę, po czym wciśnij przycisk "Szukaj".

Cookies

W celu świadczenia usług na najwyższym poziomie na naszej stronie stosujemy pliki cookies. Korzystanie ze strony oznacza, że cookies będą zamieszczane w Państwa urządzeniu; więcej informacji znajdą Państwo w polityce prywatności.

Należy zaakceptować cookies, aby przeglądać zawartość strony. Decyzję można w każdym momencie zmienić w ustawieniach przeglądarki.