(fr. coup de théâtre, wł. effetto)
1. Niespodziewany dla widzów zabieg inscenizacyjny, mający olśnić publiczność – nagły zwrot akcji, zaskakująca puenta sceny lub aktu, atrakcyjne a nieoczekiwane rozwiązanie scenograficzne lub akustyczne;
2. Atrakcyjny i błyskotliwy zabieg w tekście dramatycznym, przewidziany w inscenizacji.
3. Warsztatowy zabieg aktorski, który podnosi atrakcyjność roli i budzi podziw odbiorców, np. bardzo ceniona umiejętność gwałtownego padania na scenę przy omdleniu lub śmierci bohatera.
Pojęcie efekt w znaczeniu teatralnym jest spokrewnione z antycznym deus ex machina lub angielskim twist final (fr. retournement final), które jednak odnoszą się jedynie do atrakcyjnych, niespodziewanych, sensacyjnych lub niewytłumaczalnych racjonalnie (np. nadprzyrodzonych) zakończeń akcji dramatycznej czy scenicznej.
Pojęcie efektu teatralnego odsyła również do rozwiązań szczegółowych, na takiej zasadzie mówimy np. o efekcie optycznym (światło błyskawicy, pożaru) czy akustycznym (odgłosy burzy, deszczu).
Pełen hasło → www.encyklopediateatru.pl
